Paranın Tarih Boyu Serüveni

İnsanlık yüzyıllar boyu ticaretle uğraşmaştadır . Üretim ve tüketim insanların , uygarlıkların varoldukça ihtiyaç duyulan madde veya malzemeleri elde etme amacıyla alışveriş yapma gereksinimi hayatın vazgeçilmez bir oluşumu halini almış. Paranın kullanılmadığı zamanlarda takas alışverişi yapıldığı bilinmekte .  Para yerine tahıl ve hayvanlar kullanıyordu hatta insanlarda takas edilirlerdi . Takas etme, bir mal veya hizmetin başka bir mal veya hizmet için değişimidir. Örneğin, bir torba fasulye için bir torba pirinç. Bununla birlikte, bir şeyin karşılığında neyin değerli olduğunu kabul edemezseniz çıkan anlaşmazlıklar ve sorunlar elbet olmuştur . çiftçiler birbirleriyle takas ederek belirli ürün veya hizmetler için belirli sayıda hayvan ticareti yapabilirler. Bu durumda, hayvanlar para olarak kullanılacaktı!

Aslında takas, insanların dünyanın en eski günlerinden mal ve hizmet alışverişinde bulunma şekliydi.

Bazen insanlar hangi malların değiş tokuşa değeceği konusunda hemfikir olamazlardı. Diğer durumlarda, insanlar sadece elinizde olan şeyler için ticaret yapmak istemeyebilir. Bu durumlar emtia parasının gelişmesine yol açtı.

Bir emtia hemen hemen herkes tarafından kullanılan temel bir öğedir. Geçmişte, tuz, çay, tütün, sığır ve tohum gibi ürünler emtia idi ve bu nedenle bir zamanlar para olarak kullanılıyordu. Bu para maddelerinin kullanılması, takas sorunlarının bir kısmını hafifletti . Ancak, bu eşyaları para olarak kullanmak başka sorunları gündeme getirdi . Emtianın taşınmasıher zaman kolay değildi tuz ve diğer eşyaların taşınması zordu ve ürünlerin depolanması zordu ya da bozulabilirdi

Bu gibi durumlardan dolayı takas her zaman mümkün değildi

Emtia ile ilgili bu meseleler, insanları para olarak kullanmak için değerli metallerden madeni paralar yapmaya yönlendirdi. Kimse böyle bir parayıilk kimin icat ettiğinden emin değildir, ancak tarihçiler metal nesnelerin ilk olarak MÖ 5.000 zamanlarında erken para olarak kullanıldığına inanırlar.

Mezopotamya’da gümüş, MÖ 3100 ile MÖ 2500 arasında arpa ile birlikte bir değer standart olmuştur. Gümüş, çok değerli bir dekoratif malzeme olduğu için taşınabilirdi ve kullanımı yıldan yıla nispeten sabit ve öngörülebilirdi

M.Ö. 2500’den önce bir zamanlar  şekel standart para birimi oldu. Yazılan tabletlerde, gümüş ve şekel cinsinden kereste ve tahılların fiyatları listelenirdi. Şekel bir onsun yaklaşık üçte birine ya da ağırlık bakımından üç kuruştan biraz fazlasına eşitti. Bir aylık emek 1 şekel değerinde idi.

Sümerlerin ekonomik ölçü birimleri arasında 3 ölçü birimi vardı bunlar;

1) gur, 26 buşele eşit bir hacim birimi;

2) kug veya ku, gümüş veya para;

3) gin veya gig ,  şekele eşit para olarak kullanılan küçük bir balta başı

Mezopotamya ve Mısır’da, ilk madeni paraların toplanmasından yaklaşık 2000 yıl önce para olarak gümüş yüzükler kullanıldı. Bazı arkeologlar paranın zengin Mezopotamya vatandaşları tarafından mö  2500 yıllarında veya belki de birkaç yüz yıl önce kullanıldığını öne sürüyorlar.

Proto Paranın Gelişimi

. Bilinen en eski proto-para, Yakın Doğu’daki köy evlerinin zeminlerinden ve şehir tapınaklarından kazılan kil belirteçleridir . Bu nesneler farklı boyutlarda ve şekillerdeydi

üç ana ticaret malının farklı miktarlarını temsil eden beş belirteç türü kullandılar: tahıl, insan emeği , keçi ve koyun gibi hayvanlar .

İran’ın Susa kentinde bulunan bazı bilim adamları tarafından dünyanın ilk parası olarak tanımlanan kil belirteçleri, M.Ö. 3300 yılına tarihlenmiştir. Diğerleri bir petrol kavanozunu, bir metal ölçüsünü, bir bal ölçüsünü ve farklı giysileri temsil ediyordu.

Mezopotamya kentlerinde bal, kafes ördeği, koyun sütü, ip, giysi, ekmek, tekstil, mobilya, paspas, yatak, parfüm ve metal gibi şeyler için 16 ana tip belirteç ve düzinelerce alt kategori vardı.

 

Eski Babil Tapınaklarında Modern Bankacılık Başladı

Eski Mısır ve Mezopotamya’da altın, gümüş ve diğer değerli eşyalar tapınaklara güvenli bir şekilde saklanmak için yatırıldı. Bankacılığın başlangıcı MÖ. 3500 yılına kadar dayanmaktadır. Sümer, Babil ve eski Yunan medeniyetlerinde bankacılığa benzer işletmelerin yapıldığı belirlenmiştir. Paranın icat edilmesine, denizciliğin, ticaretin gelişmesine paralel olarak bankacılıkta gelişmeye başlamıştır.

 

 

M.Ö 1100 yıllarında Çin, bıçak, maça veya diğer silahlara benzeyen küçük metal eşyalar para yerine kullanılıyordu, aynı araçların bronz olarak kullanılan minyatür kopyalarını alış-veriş aracı olarak kullanmaya başladı.  minik hançerler, maçalar ve çapalar, daha sonrasında deniz kabukları Çin’de para olarak kullanmaya başladı.

 

MÖ 7.yüzyılda, Lidya Kralı Alyattes ilk resmi para birimini basmıştı. Madeni paralar, doğal olarak meydana gelen gümüş ve altın karışımı olan elektrondan yapılmış ve davranan resimlerle damgalanmıştır. Lidya’nın para birimi ülkenin hem iç hem de dış ticaretini arttırmasına yardımcı oldu ve onu Küçük Asya’daki en zengin imparatorluklardan biri yaptı. ” Kroisos kadar zengin” sözü tüm dünyanın bildiği bir sözdür . Tarihin en zengin kralı olarak bilinen Kroisos Türkiye’de Karun olarak anılmaktadır . Öyle ki Karun’un hazineleri dillere destan olmuştur.

Mezopotamya’da kullanılan gümüş yüzükler ile ilk kez Anadolu’da Lidya’da üretilen ilk madeni paralar arasındaki fark M.Ö. 7. yüzyılda Lidya sikkelerinin Lidya kralının damgasına sahip olması ve dolayısıyla yetkili bir kaynak tarafından sabit bir değere sahip olması için temin edilmiştir. Kralın damgası olmadan, insanlar parayı bir yabancıdan gerçek değeriyle almak konusunda isteksizdiler.

 

Lidyalılardan sonra sikkeler benimsenmiş farklı medeniyetlerce farklı figürlerle basılmıştır .

İlk kağıt paralar 600 lü yıllarda Çin’de kullanılmaya başlandı .

 

Çinde kullanılan kağıt paraların 618’yılından 1279 yılına kadar uzun bir geçerlilik süresi olmuştur. Bu sayede kâğıt para 10. yy.’da kısıtlı bir bölgede de olsa tacirlerin ticaretini basitleştirmiştir . Banknot basımı kamulaştırılsa da zaman içinde birçok bölgesel para ortaya çıkmıştır.

DÜNYADA İLK BANKNOT KİM TARAFINDAN BASILDI ?

Toplu kağıt basımı 11. yy.’da matbaanın icadıyla gerçekleşmiş, 13. yy. ortalarında birçok farklı para standart bir konuma kavuşmuştur.

İsveç Avrupa kıtasında kağıt parayı , ilk banknot’u basan ülke olmuştur. 1661 yılında Avrupa’da ilk kez İsveç’te resmi kâğıt para tedavüle girmiş daha sonra kağıt para kullanımı bütün Avrupa’ya ve dünyaya yayılmıştır.

Amerika kıtasında ilk kez basılan kağıt para 1690’lu yıllarda Massechusetts hükümeti tarafından basılmıştır.

1694 te ise İngiltere’de kağıt para kullanmaya başladı

Bizde ise ilk kağıt para Osmanlı İmparatorluğu Abdülmecid Dönemi’nde, 1840 yılında basılmış  idari, sosyal ve yasal reformların gündeme geldiği tanzimat döneminde tedavüle girmiştir.

Yüzyıllardır kullanılan kağıt ve madeni paralar zamanla değişen teknolojilerle daha da gelişti .

Gizli Görseller  , Banknotun Kalitesi  , Kabartma Baskı ,  Emniyet Şeridi  , Renkli Şerit  ,  Hologram Şerit

Mikro Yazı , Bütünleşik Görüntü ,  Ultraviyole ile Görünen Özellikler gibi birçok özellikte kağıt paralara eklenince kağıt paralar günümüzdeki hallerini aldı .

Birde plastik banknotlar var

Kalpazanların sahte para basmasının önüne geçmek amacıyla Avusturalya’da icat edilen plastik banknotlar 1988’de ilk olarak Avusturalya’da kullanılmaya başlandı . O dönemden beri Avusturalya’da plastik banknotlara basiliyor.

Avustralya’dan başka Yeni zelanda, Vietnam, Romanya, Brunei ve Papua Yeni Gine‘de de dolasimdaki tum banknotlar plastik.  Endonezya‘dan Brezilya‘ya birçok ülkedeyse kağıt ve plastik banknotlar bir arada kullanılıyor.

Günümüzde plastik banknotlar 23 ülke tarafından kullanılmakta.

 

Günümüzde oldukça yaygın kullanılan ödeme araçlarından biri olan kredi kartları ilk olarak Amerika Birleşik Devletleri’nde kullanılmıştır .

Western Union tarafından 1914 yılında kullanılmıştır. 10 yıl sonra 1924 yılında General Petroleum Company ilk petrol kredi kartını çıkararak müşterilerine istasyonlarından kart kullanarak benzin alma imkânını sunmuştur. Önceleri sınırlı bir kullanıma elverişli olan kredi kartlarından daha kapsamlı bir biçimde yararlanılması İkinci Dünya Savaşı sonrasına rastlar.

New York’taki Flatbush National Bank of Brooklyn bankasında İlk banka kredi kartı’nı icat eden kişi John Biggins‘ti

 

Biggins, 1946’da banka müşterileri ve mahalli tüccarlar arasında bir ücretlendirme sistemi olan “Charge-It” uygulamasını icat etti. İşleyişi, müşteri banka kartını kullanarak alış veriş yapar, prosedür sonucunda bir slip ortaya çıkar. Tüccarlar bankaya bu slipleri (satış fişi) teslim eder ve banka tüccarın hesabına alışveriş karşılığı olan parayı yatırır biçimindeydi.

 

1950 yılında Diners Club ilk seyahat ve tatil kartı programını başlatmış, 1958 yılında Bank of America “Bank Americard” adı altında ve Amexco “American Express” adı altında ilk uluslararası kredi kartlarını çıkartmışlardır. 1960’lı yıllarda Fransa’da Card Blanch çıkarılmıştır.

 

Avrupa’da kredi kartları 1970’lerden sonra yaygınlaşmıştır.

Bank of America 1965 yılında, diğer bankalara mavi, beyaz ve altın renklerinden meydana gelen Bank Americard’ı çıkarmaları için lisans vermeye başlamıştır.

Madeni paradan kağıt paraya , kredi kartına sonrasında ise sanal paralara geçiş . Sanal paraya geçiş ilk olarak 2008 yılında Bitcoin sayesinde gerçekleşti .

Bitcoin 2008 yılında bir takma isim olan Satoshi Nakamoto tarafından bulundu . Bitcoin işlemleri internet üzerinden kriptolanarak özel bir şifreyle korunmaktadır . Bu yüzden bitcoin ve benzeri sanal paralara kripto para deniliyor . İlk çıktığı zamanlarda çok az kişi tarafından bilinen Bitcoin artan taleple ve artan alternatif coinler sayesinde geçtiğimiz son birkaç yılın en çok konuşulan para birimlerinden olmayı başardı .

Bitcoin ilk çıktığı zamanlarda deepweb de uyuşturucu silah satıcıları kiralık katiller tarafından kullanılırken herkes tarafından bilinir hale gelince neredeyse Bitcoin ile internetten alışverişi yapılamayacak bir şey kalmadı . Müzelerden yardım kuruluşlarına . Uçak bileti almaktan uçak kiralamaya pizza sipariş vermeye kadar onlarca alışveriş sitesi ödemelerde Bitcoin kullanmaya başladı.

Dünyanın birçok yerinde birçok fütürist  gelecekte kripto paraların kağıt paraların yerini alacağını düşünüyor .

Geleceğin nasıl olacağını bilmek gerçekten zor . Bu konu hakkında sizler neler düşünüyorsunuz .

 

1 views